Минатата година Република Македонија славеше 20 години независност. Реално, нема што да се слави. Прва работа што треба да се појасни е тоа дека државноста сама по себе не е никаква причина за какво било прославување. Иако „независност“ е голем збор, па и независна држава некому може му да звучи привлечно, во никој случај не смееме да заборавиме дека државниот систем е создаден да ги штити интересите на елитата, додека во исто време го угнетува мнозинството. Второ, економската реалност само долева масло на огнот. Животниот стандард на мнозинството граѓани опаѓа или стагнира, стапката на невработеност, со исклучок на онаа во Косово, е највисока во Европа, степенот на релативна сиромаштија е околу 31%, работничките права постојано се намалуваат преку измени на законите и се кршат во практиката, а постојано се намалуваат и социјалните бенефиции за послабите членови на општеството. Класните разлики се вивнуваат до небо55.
Без разлика на тоа колку е лоша ситуацијата, луѓето главно не се борат многу да ја променат. Една од главните причини за тоа е постојаната употреба на „национални прашања“ за да се одвлече вниманието на народот од реалните проблеми. Постојат потенцијални спорови со сите соседни народи и тие често се користат од македонските националисти за да се задржат „националните прашања“ на врвот на јавната агенда. Еднаш, Грците се тие кои нè „загрозуваат“, потоа Албанците, ако не тие, Бугарите, а напати националистите нè потсетуваат дека дури ни Србите не се толку позитивни во својот однос кон Република Македонија. За македонските националисти, како впрочем и за сите националисти воопшто, секогаш другите се оние кои „си бараат р`чка” и предизвикуваат неволји. И, како и во другите држави, ако им се наметне таквиот менталитет на луѓето, тогаш можете да ги експлоатирате, да ги ограбувате, да правите со нив сè што сакате!
Што се однесува до односот кон Грција, последниве дваесет години може да се поделат во три периоди: првиот, од 1991-вата до 1995-тата, вториот од 1995-тата до 2008-мата и третиот од 2008-мата година до денес.
Во текот на првиот период, во почетокот на 1990-тите на земјата ѝ се закануваше можноста да се прелее војната од земјите од поранешна Југославија, кои веќе скапо ја плаќаа цената на националистички ориентираните политики. Покрај тоа, економската ситуација веќе беше лоша, а и постојано се влошуваше. Во една таква ситуација владата не можеше да си го дозволи луксузот од дополнително усложнување на положбата, влошувајќи ги односите со Грција. Грчката блокада на членството на Република Македонија во меѓународните организации, едностраното ембарго од 1992-та година, а посебно подолгото ембарго во 1994-1995 само им помогна на локалните политичари да ја претстават грчката страна како „лошиот“ во ситуацијата56. Во исто време Македонија стана плодна почва за создавање локална олигархија преку криумчарски бизниси.
Овој прв период заврши со уставни промени и потпишувањето на Привремената спогодба со Грција во 1995-тата година.
Во текот на вториот период, од 1995-тата до 2008-мата година, нема суштествени промени на политичко ниво. Постои извесно отсуство на потребата да се шири анти-грчко расположение меѓу народот и, во исто време, разликите околку прашањето за името се оставаат настрана за да не го попречат „унапредувањето на добрите деловни односи”. Во решеноста да продадат сè што е во државна или општествена сопственост, на владите од овој период им требаа странски „инвеститори”, вклучувајќи ги тука и грчките. Бидејќи грчкиот капитал беше прилично заинтересиран за процесот на приватизација, контрапродуктивно беше да се шири анти-грчко расположение меѓу луѓето. Од своја страна и политичката и економската елита беше заинтересирана за процесот на приватизација, не само затоа што беше убедена дека приватната сопственост е поконкурентна, туку и за да се збогати од овој процес. И се збогатија. Потеклото на сегашните значителни класни разлики е во доминантно криминалниот процес на приватизација од тие години.
Како и да е, национализмот насочен против Грција и национализмот воопшто постоеше во Република Македонија и во тој период57. Тоа беа и години на сериозни тензии помеѓу Македонците и Албанците што живеат во Република Македонија. Исто така, што се однесува до Грција, треба да се напомене дека партиите од десницата, тогаш во опозиција, ширеа анти-грчко расположение58. Во меѓувреме, народот беше (и сè уште е) изложен на латентниот ефект од официјалната историографија која продуцираше (и сè уште продуцира) националистички стереотипи и омраза кон соседните народи. Многу позаинтересирана за презентирање „политички подобна” слика на историјата, отколку за што е можно поверодостојно прикажување на историските настани и личности, официјалната историографија шири одредени „вистини” и ставови кои луѓето ги прифаќаат уште на најрана возраст преку образованието и кои, токму поради тоа, подоцна тешко се отфрлаат. На пример, прикажувањето на картата на целиот географски регион Македонија како (некогашна) етнографска карта на Македонците. На тој начин, луѓето најчесто не се свесни дека стануваат жртви на типично националистичко претставување на карти на големи држави како карти на етнички територии. Сето ова е „збогатено“ со зборовни конструкции како преименувањето на аеродромот близу Скопје во Александар Велики, статуата на „Воинот на коњ“ на главниот плоштад во Скопје итн.
Сè поголемиот национализам, кој својата кулминација ја доживува по 2008-та година и ветото во Букурешт59 е резултат на фактот дека радикалните неолиберални политики ги зголемија социјалните разлики, ги дерегулираа работните односи, ја уништија социјалната држава, а тоа, сосема очекувано, не донесе економско опоравување, впрочем како и денес во Грција. Бездруго, капиталистите профитираа од владините мерки, но животот на обичниот граѓанин не се подобри. Така, како последица на неуспесите на економски план, владата прибегна кон национализмот, како докажан и ефикасен метод кој секоја влада го има при рака кога сака да го одвлече вниманието на народот од вистинските проблеми. А зад кулисите на националистичка митологија, додека народот го забавуваат со плитки и упростени приказни од минатото, капиталистите стануваат сè побогати поради намалувањето на даноците и на придонесите од плата, но и поради речиси непреченото кршење на работничките права. Згора на тоа, додека продолжува националистичката гротеска, степенот на сиромаштија порасна, дури и безбедноста на работното место стана проблем, најголемата синдикална федерација (ССМ) беше преземена од провладини луѓе преку виртуелен пуч, а демократијата и слободата на говор беа загрозени…
Ваквата ситуација ни налага конечно да сфатиме дека националниот мит е алатка за создавање дезориентираност. А оваа стратегија е една од главните причини поради кои естаблишментот во обете држави, како впрочем и во која било друга држава, го поддржува национализмот и се надева дека збунетиот народ нема да ги отвори очите и да ја види грдата реалност зад националистичките фантазмагории. Треба секогаш да имаме на ум како работи ваквиот манипулативен метод и дека треба да се бориме против конкретните случаи на национализам во сите држави. Национализмот од едната страна предизвикува иста реакција и кај другата. Но, истото се случува и со антинационализмот.
55 Работниците кои примаат законски минимална плата од околу 130 евра месечно треба да работат неверојатно 39 години за да ја заработат платата што најдобро платениот менаџер ја добива за само еден месец!Назад
56 За време на овие ембарга, националистите сакаа и Република Македонија да воведе ембарго кон Грција, но бидејќи криумчарските интереси беа многубројни, владата не презеде мерки да ја израмни сметката.Назад
57 Вреди да се спомене дека првите ученици на принципите на национализмот беа политичките бегалци од Грчката граѓанска војна кои зборуваа словенски јазик, заедно со нивните семејства, кои во последните шеесет години живеат во Република Македонија. Нивните барања за враќање на грчкото државјанство, имотите или соодветен надомест се сосема оправдани. Единствениот парадокс е тоа што оние чии родители се бореле против или ја симпатизирале левицата за време на Грчката граѓанска војна станаа едни од најревносните националисти.Назад
58 На почетокот на 90-тите, поранешниот лидер на ВМРО-ДПМНЕ, Љупчо Георгиевски, изјави дури и дека неговата партија ќе го одржи следниот нејзин конгрес во Солун.Назад
59 На самитот на НАТО.Назад
1 comment
Συγχαρητήρια για την προσπάθεια κοινής δράσης με τους γείτονες γα την αντιμετώπιση του εθνικισμού των δύο πλευρών. Είναι ένα καλό πρώτο βήμα. Μόνο με κοινή δράση όλων των πλευρών μπορεί να καταπολεμηθεί ο εθνικισμός και η μισαλλοδοξία. Μόνο η κοινή δράση μπορεί να ανατρέψει τα στερεότυπα για τον «άλλο». Όταν η κοινή γνώμη διαπιστώσει ότι και στην «άλλη» πλευρά υπάρχει ταυτόχρονη αντίδραση για να δικά της στερεότυπα, θα σταματήσει να θεωρεί τις αντιεθνικιστικές δράσεις ως εθνική προδοσία.
Μερικές ιδέες προσωπικές:
Α) Για να ολοκληρωθεί η προσπάθεια θα πρέπει να επεκταθεί και με την συνεργασία μελών από την Βουλγαρία, την Σερβία και την Αλβανία. Γιατί το πρόβλήμα του εθνικισμού στην Δημοκρατία της Μακεδονίας είναι πολύ πιο σοβαρό σε ότι έχει να κάνει με τον σέρβικό, αλβανικό και κυρίως τον βουλγαρικό εθνικισμό. Ειδικά με τον βουλγαρικό εθνικισμό και μεγαλοϊδεατισμό, το πρόβλημα είναι και το σοβαρότερο. Διότι ενώ το πεδίο σύγκρουσης με τον ελληνικό εθνικισμό είναι η διεκδίκηση της κληρονομιάς των αρχαίων μακεδόνων και των βασιλιάδων της Φιλίππου και Αλεξάνδρου, όπως πολύ σωστά το έχετε αναλύσει στο κείμενό σας και οι δύο πλευρές και συμφωνείτε, το πεδίο σύγκρουσης με τον βουλγαρικό εθνικισμό είναι η διεκδίκηση της κληρονομιάς πολύ πρόσφατων ιστορικών γεγονότων και προσώπων, και δεν ξέρω πόσο εύκολο είναι να συμφωνήσουν οι δύο πλευρές για να τα ξεπεράσουν. Είναι π.χ. το Ίλιντεν και οι Γκότσε Ντέλτσεφ και Γιάνε Σαντάνσκι. Στην Δημοκρατία της Μακεδονίας θεωρούνται ως μακεδόνες ήρωες που αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση των μακεδόνων από τον οθωμανικό ζυγό (Ίλιντεν) και την ελληνική επιρροή (μακεδονικός αγώνας) ενώ στη Βουλγαρία θεωρούνται βούλγαροι ήρωες που αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση των βουλγάρων από τον οθωμανικό ζυγό (Ίλιντεν) και την ελληνική επιρροή (μακεδονικός αγώνας). Είναι π.χ. ο τσάρος Σαμουήλ, που στην Δημοκρατία της Μακεδονίας θεωρείται αυτοκράτορας του Μακεδονικού Μεσαιωνικού Κράτους και επιδεικνύεται με εθνική υπερηφάνεια το κάστρο του στην Οχρίδα, ενώ στην Βουλγαρία θεωρείται αυτοκράτορας του Δυτικού Βουλγαρικού Μεσαιωνικού Κράτους. Γι΄ αυτό και θεωρών ότι ο κίνδυνος στην Δημοκρατία της Μακεδονίας δεν προέρχεται από τον ελληνικό εθνικισμό αλλά από τον βουλγαρικό. Και όπως πολύ σωστά λέτε στο κείμενό σας, η ανακίνηση των εθνικιστικών ζητημάτων στην Δημοκρατία της Μακεδονίας που έχουν σχέση με την Ελλάδα, γίνεται κάθε φορά που θέλουν να στρέψουν αλλού την προσοχή. Η αντιπαράθεση με τον ελληνικό εθνικισμό για τον Φίλιππο και τον Αλέξανδρο είναι μια κάπως ανώδυνη και εύκολη διέξοδος, ενώ η αντιπαράθεση με τον βουλγαρικό εθνικισμό για τους Ντέλτσεφ και Σαντάσκι ανοίγει μεγάλες πληγές.
Β) Συμφωνώ απόλυτα που στο ελληνικό κείμενο αναφέρεστε σε Δημοκρατία της Μακεδονίας και όχι σε FYROM, και για τους κατοίκους της σε Μακεδόνες χωρίς εισαγωγικά, διότι οφείλουμε να αναφερόμαστε στους «άλλους» με το όνομα που επέλεξαν οι ίδιοι για να ονομάζονται.
Γ) Οι εθνικιστικοί κύκλοι όταν αναφέρονται σε τοπωνύμια περιοχών εκτός του κράτους τους, δεν χρησιμοποιούν την επίσημη σύγχρονη ονομασία τους, αλλά την ονομασία τους στη γλώσσα τους, θέλοντας έτσι να υπονοήσουν ότι οι περιοχές αυτές είναι αλύτρωτες που κάποτε πρέπει να αποσπασθούν από το γειτονικό κράτος και να ενωθούν με τον φυσικό τους εθνικό κορμό. Έτσι π.χ. ονομάζουν την Μπίτολα ως Μοναστήρι και αντίστοιχα την Φλώρινα ως Λέριν. Το κείμενό σας (ελληνικό και μακεδονικό) απέφυγε τέτοιες αναφορές αλλά όχι με απόλυτη συνέπεια. Στο ελληνικό π.χ. κείμενο η χρήση της ελληνικής ονομασίας Μοναστήρι, είναι σωστή όταν αφορά παλαιότερη ιστορική περίοδο, τότε δηλ. που η Μπίτολα ονομάζονταν επίσημα Μοναστήρι δηλ. κατά την οθωμανική κυριαρχία, (βλ. σελίδες 23, 25 και 63 ), αλλά λάθος όταν αφορά την σύγχρονη εποχή (βλ. σελίδα 31 στην μέση, ενώ κάτω χρησιμοποιείται σωστά μέσα σε παρένθεση). Αντίστοιχα στο μακεδονικό κείμενο η χρήση π.χ. της σλαβικής ονομασίας Солун αντί Σελανίκ ή Θεσσαλονίκη είναι λάθος γιατί σε καμιά χρονική περίοδο δεν υπήρξε τέτοια επίσημη ονομασία (σελ. 9 και 25 σημείωση 25). Αλλά και όταν χρησιμοποιείται το Θεσσαλονίκη αναφέρεται ως Тесалоника και όχι ως Тесалоники (σελ. 34). Πιο χαρακτηριστική είναι η αναφορά στην σελ. 31 των σύγχρονων πόλεων Лерин и Битола (Флорина и Манастир) ενώ έπρεπε να αναφέρει Флорина и Битола (Лерин и Манастир). Θεωρώ ότι η μη σωστή χρήση των τοπωνυμίων, έστω και άθελα, δίνει τροφή στον εθνικισμό. Ελέγξτε προσεκτικά τα δύο κείμενα και απαλείψτε τέτοιες αναφορές.
Και πάλι συγχαρητήρια για το βήμα που κάνατε. Η ξερίζωση του εθνικισμού θέλει μεγάλες προσπάθειες και τέτοιες συνεργασίες. Αν χρειαστείτε την βοήθειά μου, θεωρείστε την δεδομένη.
Δυστυχώς τα αγγλικά μου δεν είναι τόσο καλά για να κάνω μετάφραση του κειμένου.
Τριαντάφυλλος Σφυρής
Ξάνθη
Congratulations for this joint effort to act with the neighbours in order to face both sides of nationalism. It is a first good step. Only by the joint effort of all sides can nationalism and intolerance be fought. Only common action can revert the stereotypes about the “other”. When public opinion realizes that there is a simultaneous reaction in the “other” side for its own stereotypes, will it stop considering antinationalist actions as national treason.
Some personal statements
A) In order for it to be complete, this effort should expand also with the collaboration of members from Bulgaria, Serbia and Albania. Thus, the problem of nationalism in the Republic of Macedonia is much more serious as concerns serbia, albanian, but mainly bulgarian nationalism. Especially as far as bulgarian nationalism is concerned, the problem is the most serious one. Because, while the claim of ancient macedonians and the kings Filip and Aleksander, as you have analysed in your texts both sides in a very correct way, the field of conflict with bulgarian nationalism is located in the claim of much more recent historical events and personalities, and I don’t know how easy it would be for both sides to agree and get over them. This has to do, for example, with Iliden and Gotse Deltsev and Giane Sadanski. In the Republic of Macedonia they are considered to be macedonian heroes who fought for the liberation of macedonians from the ottoman rule (Iliden) and the greek influence (macedonian struggle) while in Bulgaria they are considered to be Bulgarians eroes who fought for the liberation of macedonians from the ottoman rule (Iliden) and the greek influence (macedonian struggle). For example, czar Samuil is considered to be in the Republic of Macedonia as emperor of the Macedonian Medieval State and his castle is being shown off with national pride in Ohrid, while in Bulgaria he is considered to be the emperor of the west Bulgarian Medieval State. That’s why they believe that the danger for Republic of Macedonia does not come from Greece but from Bulgaria. And also, as you mention correctly in your text, the stirring of nationalist issues in the Republic of Macedonia concerning Greece, happens every time they want to turn the attention elsewhere. The confrontation with greek nationalism and Philip and Aleksander is a much more painless and consists an easy way out, while the confrontation with bulgarian nationalism and Deltsef and Sandanski opens big wounds.
B) I completely agree that in the greek text you refer to Republic of Macedonia and not FYROM, as well as to its inhabitants as Macedonians without brackets, because we should refer to the “others” by the name that they have chosen for themselves.
C) When nationalists refer to toponyms of regions that are outside their states, they do not use the official modern naming but the names from their languages. In this way they are trying to suggest that this regions are “enslaved” and they should be detached from the neighbour state in order to unite with their natural nationalist core. So, for example, they name Bitola as Monastir and Florina as Lerin. In your texts you have avoided such references but without complete consistency. In the greek text the usage of the greek naming Monastir, is correct as concerns the older historical period, when Bitola was officially named as Monastir, which was during the Ottoman Empire (see pages 23, 25 and 63) but wrongly as concerns the modern period (see page 31 in the middle, while underneath it is used correctly inside a parenthesis. In the same way, in the macedonian text the usage for example of the Slavic naming Солун instead of Selanic or Thessaloniki is wrong because in no historical period has there been such and official naming (page 9 and 25 footnote 25). But when the word Thessaloniki is used it is refered as Тесалоника and not Тесалоники (page. 34). Μore common is the refernce (page 31) of modern cities Лерин и Битола (Флорина и Манастир) while they should have been written as Флорина и Битола (Лерин и Манастир). I believe that the non-correct use of toponyms, even unwillingly, gives food to nationalism. Check carefully both texts and correct these references.
And again congratulations for the step you made. The eradication of nationalism requires substantial effort and these kinds of collaborations. If you need my help, please take it for granted.
Unfortunately, my English is not well enough to translate this text.
Triantafyllos Sfyrhs
From Ksanthi